Halide Edib Adıvar edebi kişiliği ve eserleri

Halide Edib Adıvar

Halide Edib Adıvar'ın edebi kişiliği

İyi bir eğitim almış olan Halide Edib Adıvar, Rıza Tevfik etkisiyle edebiyata olan ilgisini arttırır. Öğretmenlik yaptığı sırada Tanin Gazetesi’nde yazılar yazmaktadır.

1910 – 1912 yılları arasında Ziya Gökalp ve Türkçülerin yanında yer alır. Türk Yurdu dergisinde yazıları yayımlanır. Balkan Savaşı yıllarında Türk insanını yakından tanıma fırsatı bulan yazar, bu dönemde edindiği bilgilerini eserlerine yansıtır. 

Türk halkı üzerinde etkili olan isim, İzmir’in işgali esnasında halkı harekete geçiren edebiyatçılar arasındadır. 1919 yılında Vakit Gazetesi’nde yazılar yazar ve Büyük Mecmua’nın baş yazarı olur.

Maupassant ve Daudet’in etkisi altında kalan yazar, Türk edebiyatından ise Abdülhak Hamid’i örnek alır. Türk edebiyatında ve batı edebiyatında okuduklarını kendi mizacında geliştirerek eserler kaleme alır.

Türk edebiyatında fikirleri açısından oldukça önemli olan yazar, daha çok roman ve hikâyeciliği ile tanınmıştır. Milli Edebiyat Dönemi’nde roman ve hikâyeler yazmıştır ancak cumhuriyet sonrasında da önemli eserler vermiştir.

Halide Edib’in roman ve hikâyelerini muhteva açısından üçe ayırmak mümkündür;

1. Daha çok kadın meselelerini ele alan ve eğitilmiş kadın üzerinde duran eserleri
2. Millî Mücadele dönemini anlatan eserleri
3. Kahramanları toplumla birlikte ele alan eserleri

Bunların yanı sıra onun roman ve hikâyelerinde toplumsal eleştirinin de olduğunu söylemek mümkündür. Halide Edib; yanlış batılılaşmayı, eğitim sistemini, kadın eğitimini, dindeki tutuculuğu, ahlaki çöküntüyü ve devlet yönetimini eleştirerek eserler kaleme alır. Zaman içerisinde eserlerindeki ferdi konular yerini milli konulara bırakmıştır denebilir.

Eserlerinde canlı, sürükleyici ve aynı zamanda merak duygusunu ön plana çıkartan karakterler mevcuttur. Eserlerindeki kadın karakterler; güçlü, kendi ayakları üstünde durabilen karakterlerdir. Yazar, kadın ruhunun tahlilinde başarılıdır. Erkekler ise yumuşak başlı ve uysallardır.

“Harap Mabetler, Dağa Çıkan Kurt, İzmir’den Bursa’ya, Kubbe’de Kalan Hoş Sada” yazarın hikâyeleridir. “Harap Mabetler”, kadın meselelerini ele aldığı bir hikâye kitabıdır. “Dağa Çıkan Kurt” adıyla yayımladığı hikâyeleri ise I. Dünya Savaşı’nı konu alır. Burada, Türklerin kendilerinden üstün olan düşmanla mücadelesi işlenir. İzmir’den Bursa’ya hikâyesi Millî Mücadele dönemini konu alır. “Kubbede Kalan Hoş Sada” adlı eserinde hikâye ve denemeleri toplanmıştır.

Halide Edib’in ilk romanı Halide Salih imzası ile Heyula’dır. Bu romanında Batı ile bizim değerlerimizi birlikte ele alır. Batı etkisinde kalmış insanlar romanda işlenir. “Seviye Talip” romanında feminist bir yaklaşım söz konusudur. Romanda aşk ve aile konusu işlenmiştir. “Handan” adlı romanı ise psikolojik bir romandır ve mektup tarzında kaleme alınmıştır. “Yeni Turan” ise ideolojik bir çizgide yazılmıştır. Türkiye’nin yirmi yıl sonraki durumu hayal ederek kaleme alınmış bir eserdir. Son Eseri’nde ise Türkiye dışında yaşayan bir kadının kültürüne ve kendi özüne olan bağlılığı anlatılmıştır.

“Ateşten Gömlek” adlı romanında Millî Mücadele dönemini işleyen yazar, aynı zamanda işlediği kadın karakterle de edebiyatımıza yeni bir tip kadın kazandırır. “Vurun Kahpeye” romanı ile yine Millî Mücadele dönemini işleyen yazar; bu eserinde din adamlarının şahsında dini kötüleyen bir tavra sahiptir. 

“Sinekli Bakkal” romanı ile birlikte psikolojik karakterli romanlarından töre romanına geçişi sağlamıştır denebilir. Bu eserinde yazar, II. Abdülhamid devrindeki İstanbul’un sosyal ve siyasal yönlerini işler. “Tatarcık” romanında ise cumhuriyet dönemi gençliğini anlatır.

Millî Mücadele dönemine ait gözlemlerini “Türk’ün Ateşle İmtihanı” adlı hatıra kitabında da işlemiştir.

Halide Edib Adıvar'ın eserleri

A) Hikâyeleri: Harap Mabetler, Dağa Çıkan Kurt, İzmir’den Bursa’ya, Kubbede Kalan Hoş Sada.

B) Romanları: Raik’in Annesi, Seviye Talip, Handan, Yeni Turan, Son Eseri, Mev’ud Hüküm, Ateşten Gömlek, Kalp Ağrısı, Vurun Kahpeye, Zeyno’nun Oğlu, Sinekli Bakkal, Yolpalas Cinayeti, Tatarcık, Sonsuz Panayır, Döner Ayna, Akile Hanım Sokağı, Sevda Sokağı, Çaresiz, Hayat Parçaları.

C) Hatıraları: Mor Salkımlı Ev, Türk’ün Ateşle İmtihanı.

Ç) Tiyatroları: Kenan Çobanları, Maske ve Ruh

Halide Edib Adıvar hakkında daha detaylı bilgi için: Halide Edib Adıvar'ın kısaca hayatı