Diktatörlük Nedir?

Diktatörlük, modern anlamında, en sık olarak otokratik "kişisel yönetim" karşılığında kullanılmaktadır. Kelime günümüzde alçaltıcı, küçültücü bir anlam kazanmıştır; fakat bu tarih boyunca her zaman böyle olmamıştır. Ünlü Fransız düşünürü Rousseau, daha birçok hürriyet aşıkları gibi, diktatörlük müessesesini, tehlike zamanlarında devleti korumak için bir araç olarak kullanmayı öğütlemişti. Bu öğütünde, örnek olarak, dictatura'nın başarı ile uygulandığı ilk çağlardaki Roma İmparatorluğu'na işaret etmişti.

Gerçekten, Roma diktatörüne, bütün görev süresince kanunların üzerine taşarak devleti yönetmek yetkisi dahil her alanda mutlak hakimiyet verilmişti. Ne var ki, bu görev süresi altı ay olarak sınırlandırılmıştı ve bu kadar kısa süreli olması müessesenin kesin bir özelliğiydi. Romalılar inanıyorlardı ki, diktatöre daha uzun görev verilecek olursa, bunu mutlaka kötüye kullanacaktı; diktatörlüğü kurmayı gerektiren tehlikeler geçici olaylar olduğuna göre, bir diktatörü atı aydan fazla iktidarda tutmaya da hiçbir sebep yoktu.

Yirminci yüzyılın diktatörleri, Roma uygarlığındaki diktatörlerden farklı olarak değişmez bir şekilde görevde kalma yollarını aradılar ve özellikle İspanya ve Portekiz'de bir nesil boyunca kudretlerini elde tutmakta başarıya ulaştılar.

Aynı şekilde günümüzde "diktatör" denilen kişiler, eski çağlarda "müstebit" diye bilinen yöneticilere daha yakındır.

Yunanistan'da müstebitler, krallıkta hiçbir resmi ünvanı olmadığı halde hükümdarın kudret ve yetkilerini gasbeden kimselerdi. Bu eski Yunan müstebitlerinin çoğu popüler liderlerdi. Toplumda fakirlerin kederlerini ifade ederlerdi ve yönetimleri sadece yalın kuvvete değil, toplumun mütevazi tabakalarından gelen gerçek desteğe dayanırdı.

Böylece Yunanlılar bir müstebiti bir despottan kesin olarak ayırmış oldular. Bir despotun müstebitten farklı olarak, yönetmek için resmi bir ünvanı vardı.

KAYNAK

Milliyet gazetesi, 22.05.1968, s.2, Maurice Cranston, Çeviren: Canan Selek Ataoy