Kaşgarlı Mahmut'un Kısaca Hayatı

Kaşgarlı Mahmut

Tam adı "Mahmud bin Hüseyin bin Muhammed El Kaşgari" olan Kaşgarlı Mahmut, 1080 yılında Kaşgar'da doğdu. Kökenleri Karahanlılara dayanan bir aileye mensuptur. Babası Muhammed bin Hüseyin'dir. Kaşgarlı Mahmut, çocukluk döneminden itibaren iyi bir eğitim aldı. Öte yandan Kaşgar şehri, dönemin önde gelen bilim merkezlerinden biriydi. Böylesi bir ortamda yetişmesinin de kendisine katkısı oldu. İslam bilimlerini öğrenen Kaşgarlı Mahmut, bunun yanında iyi derecede Arapça ve Farsça da öğrendi.

Yaklaşık 15 yıl boyunca, Orta Asya'dan başlayıp Bağdat'a kadar, Türklerin yaşadığı her yeri gezdi. Bu gezisi sırasında Türk dili üzerine çalışmalarda bulundu ve Türkçenin bütün lehçelerini de öğrendi. 1072 yılında gezisinin son durağı olan Bağdat'ta "Divan-ı Lügati't Türk" adlı eserini yazmaya başladı. Eserini 1074 yılında tamamladı ve Abbasi Halifesi Muktedi-Biemrillah'ın oğlu Ebü'l-Kasım Abdullah'a sundu.

Kaşgar'a döndükten sonra uzun bir süre boyunca ders veren Kaşgarlı Mahmut, 1105 yılında hayatını kaybetti. 

DİVAN-I LÜGATİ'T TÜRK

Divan-ı Lügati't Türk, Türk dili sözlüğü demektir. Bu sözlüğün yazılmasındaki amaç, Araplara Türkçeyi öğretmektir. Arap harfleriyle yazılmış Türkçe-Arapça bu sözlükte 7500 kadar Türkçe kelime vardır. İçeriğinde yazıldığı çağdaki değişik Türk ağızlarının özelliklerine, söyleyiş biçimlerine örnek diye gösterilen atasözleri (sav), ağıtlar (sagu), şiirler (koşuk) deyimler de yer almaktadır. Ön sözünde Kaşgarlı Mahmut'un Türkler üzerine verdiği bilgilerin yanı sıra bir de dünya haritası ve bu harita üzerinde Türklerin yerleştiği bölgeler gösterilmektedir. Kitap, Arap dil bilgisi kuralları, sözcük türetme yolları sözcük yapısı göz önünde bulundurularak, harf sırasına göre değil, sözcükleri oluşturan hece sayısına göre düzenlenmiştir. Kaşgarlı Mahmut'un ilk Türk dil bilgisi kitabı sayılan diğer bir yapıtı "Kitab-ı Cevahirü'n Nahv fi Lugati't Türk" ise henüz bulunamamıştır. [1]

KAYNAKÇA

[1] Milliyet gazetesi, Aktüalite, 17.04.1983