2001 Krizi: Nedenleri ve Sonuçları

2001 krizi Türkiye'nin üzerinden adeta silindir gibi geçmişti.

Krizin faturası oldukça kabarıktı.

1.5 milyon kişi işsiz kalmış, esnaf kepenklerini kapatmış ve paranın alım gücü hızla düşmüştü.

Elbette krizin yansımaları bunlarla sınırlı değildi; uzun bir listesi vardı.

Peki kriz bir anda mı patlak vermişti? Tabii ki de hayır!

Hiçbir kriz bir anda patlak vermez, bunun bir de öncesi vardır.

Birçok kişinin birleştiği düşünce şuydu: 2001 krizi 90'ların son dönemlerinde yeşermiş ve 2000'li yılların başına geldiğindeyse sadece ufak bir kıvılcım bekliyordu. O kıvılcım da çok gecikmedi(!)

MGK'DA YÜKSELEN TANSİYON

Tarih:19 Şubat 2001... Çankaya Köşkü'nde Milli Güvenlik Kurulu toplandı. Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, çok sert bir konuşma yaptı: "Sayın Başbakan çamurun üzerinde oturuyorsunuz. Böyle devlet yönetimi olmaz. Yolsuzlukların üzerini örtmeyin. Ben yolsuzlukları ortaya çıkarmaya çalışıyorum, siz beni engellemeye çalışıyorsunuz. Beni küçük düşürüyorsunuz. Kamuoyu önünde beni yıpratmaya çalışıyorsunuz. Ben Cumhurbaşkanıyım, her türlü yetkim var. Anayasa'yı bilmiyorsunuz. Bilene de sormuyorsunuz. Sürekli Anayasa'ya aykırı kararnameler gönderiyorsunuz." Daha sonra Sezer, elindeki anayasa kitapçığını Ecevit ve Hüsamettin Özkan'ın bulunduğu yöne doğru fırlattı. Ecevit şaşırmıştı; beklemediği bir çıkıştı bu. Bunun üzerine toplantıyı terk etti.

Sezer'in bu sert çıkışına karşılık Hüsamettin Özkan şunları söyledi: "Asıl Anayasa'dan anlamayan sizsiniz. Bir de Anayasa Mahkemesi Başkanlığı yaptınız. Burada hukuktan, kanundan söz ediyorsunuz. Kira Kanunu çıkarıldı. Herkes kanuna uydu kirasını yüzde 10 arttırdı. Ama burada hukuktan söz eden siz, evinizin kirasını dolar bazında yüzde 25 arttırdınız. Yüzde 25'lik Cumhurbaşkanısınız. Sizi orada oturtan iradenin biraz önce suçladığınız irade olduğunu unutmayın. O irade sizi de oradan indirmesini de bilir." (1)

Ecevit ise yaşananlarla ilgili basına açıklama yaptı: "Bugün (dün) son derece üzücü bir olay oldu. MGK toplantısının açılışında, gündeme geçilmeden önce, kamu görevlilerinin önünde, Sayın Cumhurbaşkanı söz alarak, son derece de terbiye dışı bir üslupla, bana ağır ithamlarda bulundu. Devlet geleneklerimize uymayan, eşi görülmedik bir davranışta bulundu. Ya kendisine aynı üslup içinde yanıtta bulunacaktım veya terk etmek zorunda kalacaktım. Onun için toplantıdan çıkmayı tercih ettim. Orada bulunan değerli bakan arkadaşlarım da aynı davranışta bulundu, toplantıyı terk etti." (2)

Radikal gazetesi

Ertesi gün Radikal sert bir manşetle çıkmıştı: Türkiye sizinle gurur duyuyor! Haberin içeriğinde yazanlar her şeyi özetliyordu: "Sezer, Ecevit'i, 'yolsuzluklara karşı pasif kalmak'la eleştirdi; Özkan, Sezer'e 'Bu ihanettir' dedi; Başbakan MGK'yı terk etti, işte sonuç: Ekonomik ve siyasi kriz. (3)

"GELİYORUM" DİYEN KRİZ

Yaşanan bu olayın Türkiye'ye faturası ağır oldu. 19 Şubat günü Merkez Bankası'ndan 7.5 milyar dolar çekildi. Başta da belirttiğimiz gibi aslında "Geliyorum" diyen bir krizdi. Nitekim Ahmet Erhan Çelik krizden çok sonra Bülent Ecevit'e "Anayasa kitapçığı olayı olmasaydı, yine de kriz yaşanır mıydı?" diye sormuş ve Ecevit'in buna cevabı "Bundan kuşkum yok, (kriz) yine yaşanırdı" olmuştu. (4)

2001 KRİZİNİN TÜRKİYE'YE ETKİLERİ

Sonuçta kriz Türkiye'yi vurmuş ve hasarı oldukça ağır olmuştu:

Milli gelir 200 milyar dolardan 140-150 milyar dolara indi.

Kişi başına yıllık gelirimiz 1083'er dolar azaldı.

Cebimizdeki paranın alım gücü üçte bire düştü.

Çoğu kalifiye 1.5 milyon kişi daha işsizler ordusuna katıldı. (5)

Bunun dışında ekonomi yüzde 8.5 oranında küçüldü, enflasyon yüzde 70'i aştı. (6)

KEMAL DERVİŞ'İN ÇAĞRILMASI 

2001 krizinin ardından Dünya Bankası Başkan Yardımcısı Kemal Derviş, Türkiye'ye çağrıldı. Devlet bakanlığına getirilen Derviş, "Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı" olarak adlandırılan yeni bir programı yürürlüğe soktu. Bir süre sonra ise "dalgalı kur rejimi" geçildi. 

Bu programın etkileri olumlu oldu. Dolar 1 milyon 170 bin liraya geriledi. Bir süre sonra faizler 10 puan düştü ve borsa yükselişe geçti.

Kaynakça

(1) Hürriyet gazetesi, 20.02.2001

(2) Milliyet gazetesi, 20.02.2001

(3) Radikal gazetesi, 20.02.2001

(4) Milliyet gazetesi, Ali Erhan Çelik, Business, 08.02.2004

(5) Hürriyet gazetesi, Vahap Munyar, 31.12.2001

(6) Milliyet gazetesi, Ali Erhan Çelik, Business, 08.02.2004

(7) Programın detaylı içeriği için tıklayınız